نبض پاییزی چوپانان
در پاییز که آدما هوس یه طبیعتگردی دبش و رهایی در آرامش طبیعت میکنند، یکی از بهترین جاهایی که پیشنهاد میشه کویره. کویر با هزاران راز و دیدنیهای جذاب در دل خودش. اینجاست که باید بگردیم به دنبال یک مقصد عالی و سرگرم کننده. چوپانان یکی از اون مقصدهایی هست که چند سالی میشه نظر من را به خودش جلب کرده و بخاطر نظم و زیبایی که در خودش داره از دید من یکی از مقاصد خوب پاییزگردی محسوب میشه؛ اینجا شما می تونید مقاله ای که در مورد چوپانان و جاذبههای اطراف این روستا نوشتم را مطالعه کنید.
این مقاله در روزنامه اصفهان زیبا در تاریخ ۱۳۹۷/۰۷/۰۲ صفحه گردشگری و میراث (ص۹) به چاپ رسیده است.
وقتی به آخر تابستون نزدیک میشی و حال و هوای پاییز به سراغ شهر می آید، از گوشه و کنار شهر می شنوی که حالا فصل سفر به کویر است. ایران هم که مخزن کویرهای دلرباست. کویر مرکزی ایران که هرگوشه آن به نامی خوانده می شود به دو بخش دشت کویر و کویر لوت تقسیم می شود. سر و کار ما حالا با اولیست. آن هم فقط گوشه ای که قدمت طبیعی میلیون ساله ولی تاریخی چیزی فقط کمی بیشتر از یک قرن دارد؛ روستای چوپانان.
روستای چوپانان یک روستای جدید است. قدمت آن دقیقا به ۱۲ آبان ۱۲۷۷ خورشیدی باز می گردد. آن سالها در محل روستای چوپانان قبل از اینکه روستایی شکل بگیرد، چاه آبی وجود داشت که گله دارها، ساربان ها و شتردارها برای آب دادن به دام خود از آن استفاده می کردند. در همان حدود سالها چند تن از شتردارها و گله داران تصمیم به حفر یک رشته قنات در کویر می کنند و پس از انجام آن به دلیل آبی زیادی که از قنات به دست می آمد شروع به کشاورزی و کاشت درختان نخل نیز کردند و این شد که هسته اولیه روستا به دور منبع آب شکل گرفت. از آنجایی که بیشتر این شتردارها اهل انارک(شهری در میان کویر) و مشغول شغل باربری از جنوب به تهران بودند به دلیل هرج و مرج های اواخر دوره قاجار ترجیح به تغییر شغل و کشاورزی دادند و در این روستا ساکن شدند.
این روستا در ۱۶۵ کیلومتری شهر نایین و حدود ۳۰۰ کیلومتری شرق شهر اصفهان از توابع همین استان قرار دارد. از شمال به ریگ جن، شهر جندق و استان سمنان، از شرق به شهرستان خور و استان یزد در مسیر شهرستان طبس، از جنوب پناهگاه حیات وحش عباس آباد و بخشی از محدوده شهرستان اردکان یزد و از غرب به شهرستان انارک منتهی می شود. مختصات جغرافیایی چوپانان مدار ۵۴ درجه-۳۷ دقیقه شرقی و ۳۳درجه-۶۱ دقیقه شمالی بوده و با در نظرگرفتن تمام زمین های کشاورزی و باغ های اطراف وسعتی برابر با چهارصد هکتار دارد.
فاصله این روستا تا شهرستان های مهم استان های اطراف به شرح زیر است:
مقصد | مبدأ | فاصله به کیلومتر | مدت زمان مسیر |
چوپانان | اصفهان | ۳۰۰ | ۴:۰۰ |
تهران | ۵۵۰ | ۷:۰۰ | |
یزد | ۲۴۰ | ۳:۳۰ | |
مشهد | ۸۸۰ | ۱۰:۰۰ | |
سمنان | ۳۳۰ | ۴:۱۵ | |
نایین | ۱۶۵ | ۲:۳۰ | |
خور | ۹۰ | ۱:۱۵ | |
اردکان | ۱۸۰ | ۳:۰۰ | |
طبس | ۲۸۰ | ۴:۳۰ | |
جندق | ۹۰ | ۰۰:۵۰ |
اما دلیل اینکه چوپانان به عنوان مقصد گردشگری معرفی می شود چیست؟ جاذبه های گردشگری این منطقه کدامند؟ فقط روستا را ببینیم یا …
روستاگردی در روستای چوپانان و طبیعت اطراف آن یک روز کامل یا دو روز وقت لازم دارد، شاید برای هر کدام از جاذبه ها زمان بیشتری لازم باشد اما برای یک سفر کوتاه دو روزه می توان به موارد اصلی آن توجه بیشتری داشت ازجمله معماری روستا، طبیعت کویری و کوهستانی آن، روستاهای همسایه و شنیدن داستانهای کویرنشین های چوپانان.
روستای چوپانان از بدو تأسیس طبق اصول شهرسازی با خیابان ها و کوچه ها کاملاً موازی و عمود بر هم ساخته شده. در کنار ورودی خانه ها دو سکو وجود دارد به طوری که کسی که در کوچه در حال گذر است، نمی تواند داخل منزل را ببیند. همینطور امنیت این کوچه ها با استفاده از ارتباطات منظم آنها تأمین می شده. این کوچه ها با عرض کم و بیشتر در جهت بادهای غرب به شرق ساخته شده تا از انباشته شدن ماسه در زمان طوفان شن در پشت دیوار ها جلوگیری کند. مصالح به کار رفته در ساخت این روستا خشت و گل می باشد که به دلیل قرمز بودن رنگ خاک در این منطقه روستا نیز به همین رنگ می باشد. معمولا خانه های قدیمی روستا در یک طبقه و دور تا دور حیاط خانه ساخته می شدند. قرمز بودن رنگ خاک منطقه به وضوح به چشم می آید به خصوص اگر عصر هنگام به سمت شمال غرب روستا رفته و از تپه های ماسه ای بالا روید، منظره ای که می بینید از کم نظیرترین مناظر کویری است. دشتی سرخ رنگ و سنگی که کوه پایه ی کوه های اطراف این دشت است و تپه های ماسه ای که رشته وار و به هم پیوسته یک هارمونی تصویری چشم نواز ایجاد کرده اند. انگار که این تپه ها برای ساخت حوضچه هایی با زمین سنگی سرخ کنار هم آمده باشند. در این میان درختچه ها طاق و گاه گاه رد پای جانورانی هم به چشم می خورد. حالا زیر پای خود را نگاه کنید، کمی از ماسه ها را کنار بزنید و بخشی از آن سنگهای قرمز را لمس کنید. اینجا جنوب ریگ جن است، یکی از جاذبه های طبیعی منطقه و البته تا چند سال پیش بسیار خطرناک. گذر از میان این کویر به دلیل وجود باتلاق های نامشخص و نبود منابع آب و غذا تا چند دهه پیش تقریبا ناممکن بود.
روستای چوپانان دارای نخلستان های زیباییست که هر کمتر نخلستان دیده ای را به خود جذب می کنند. پیاده روی در میان این نخل ها که قرنی داستان در میان خود نهفته دارند هم همراه با باغ دارها و افراد محلی خالی از لطف نیست. همین مردم محلی هستند که با مهر خود پذیرای مهمانان و گردشگرهای این منطقه می باشند. با رونق گرفتن صنعت گردشگری و به خصوص معرفی کویرها این مردم نیز با تغییر کاربری بخشی از منازل خود به اقامتگاه های بومگردی به مسافران خدمات اقامتی و خوراکی ارائه می دهند، پیشنهاد می شود از غذاهای این مردم بچشید، هم با فرهنگ غذایی آنها آشنا شوید و هم کمکی به رونق روستا کنید. معمولا غذای مردم این منطقه از گوشت شتر تهیه می شود مثل کباب شتر، یا خورشت قیمه با گوشت شتر، یا عدس پلو با گوشت شتر.
شب را در یکی از همین خانه های بومگردی بگذرانید و برای دیدن آسمان کویر کمی از روستا دور شوید. بهتر است به پشت همان تپه هایی که قبلا در موردش صحبت شد بروید. تا هم از آلودگی نوری روستا و هم جاده در امان باشید، هم سکوت شب کویر را تجربه کنید. یادتان باشد شب ها کویر سرد می شود پس لباس مناسب و چراغ پیشانی همراه داشته باشید. بهتر است با یکی از مردم محلی بروید تا راه برگشت را هم گم نکنید، یا از GPS دستی همراه استفاده کنید.
همانطور که گفته شد روستای چوپانان در شمال پناهگاه حیات وحش عباس آباد قرارگرفته است. پاسگاه محیط بانی این پناهگاه در کنار روستا (شرق) و در مسیر رسیدن به ایستگاه سوخت چوپانان است. این پاسگاه توسط مأمورین محیط بانی از همین روستا کنترل می شود و می توانید با مراجعه به این پاسگاه از اطلاعات خوبی محیط بان ها بهره مند شوید. شاید بتوانید به کمک آنها و همراهیشان گشتی در مناطق مناسب بازدید منطقه هم داشته باشید. برای بازدید از مناطق خاص پناهگاه و حیوانات آزاد نیاز به کسب مجوز از سازمان محیط زیست استان اصفهان با تأیید اداره محیط زیست نایین می باشد. در این پناهگاه می توان حیواناتی از جمله گرگ، پلنگ(به ندرت)، قوچ و میش، کل و بز، هوبره، کبک و تیهو و … را در دنیای آزاد جانوران مشاهده کرد.
اگر علاقه ای به این بخش ندارید می توانید به روستای ربات بادام رفته و باقیمانده کاروانسرا یا همان ربات روستای قدیمی را ببینید، همچنین بازدید از آب انبار قدیمی قنات چوپانان در روستای ربات بادام.
اطراف این روستا جاذبه های دیگری نیز هست که به صورت فهرست وار به آنها اشاره می شود:
شهر خور و دریاچه نمک، تپه های ماسه ای و پیاده روی در کویر، بازدید از روستاهای زیبای ایراج-گرمه-بیاضیه، بازدید از نیایشگاه ساسانی و موزه معدن سرب و روی نخلک، سافاری بر روی تپه های ماسه ای، بازدید از روستا و کویر مصر، تجربه خوردن هندوانه خودروی ابوجهل و عکاسی و ثبت خاطرات از یک مقصد کم نظیر.
برای بازدید از روستای چوپانان بهتر است از هفته آخر شهریور تا پایان آبان ماه و باز از اوایل اسفند تا پایان تعطیلات عید نوروز به این سفر بروید. البته این نکته هم حائز اهمیت است که تقریبا همه ی هموطنان و مسافران از دیگر کشورها در همین زمان به چوپانان سفر می کنند و با این شرایط دچار کمبود امکانات اقامتی خواهید شد، پس از قبل رزرو خود را انجام دهید.
دسترسی به این روستا فقط از طریق حمل و نقل جاده ممکن است. با سواری یا اتوبوسهای بین شهری که این اتوبوسها معمولا فقط تا ابتدای جاده فرعی می روند و ۵ کیلومتر را باید پیاده یا با خودروهای محلی که از جاده عبور می کنند بپیمایید. از اصفهان به وارد جاده شرقی به سمت نایین می شوید. با پشت سر گذاشتن ۱۳۵ کیلومتر به نایین می رسید، پیشنهاد می کنیم در مسیر از مسجد جامع، بازار و کارگاه های عبابافی و حناسابی هم بازدید کنید. با ادامه داده جاده به سوی انارک به این شهر رسیده می توانید یک نوبت از غذای خود را در کاروانسرایی که برای مسافران ساخته شده صرف کنید و بعد از طی زمانی حدوداً یک ساعت و نیم به چوپانان خواهید رسید. پیشنهاد می کنیم برای این سفر دو یا سه روز در نظر بگیرید و تمام جاذبه های این منطقه را ببینید.
نکاتی را در هنگام سفر به این مقصد و اطراف باید در نظر بگیرید:
- همراهی کودکان در این سفر بدون مشکل است اما مثل هر سفر دیگری هم مراقب آنها باشید هم اجازه تجربه های جدید را به کودکان بدهید.
- در گشت شبانه کویر به دلیل خنک شدن هوا نسبت به روز (در فصلهای گرمتر) حیوانات کوچک و بزرگ برای تغذیه بیرون می آیند و لازم است مراقبت ویژه ای برای آسیب نرساندن و بعد آسیب ندیدن داشته باشید. نترسید، حیوانات از انسان ها می ترسند تا زمانی که مزاحمتی برای آنها نداشته باشید.
- ترجیحاً از روشن کردن آتش خودداری کنید، یا از درختچه های اطرافتان استفاده نکنید.آنها مدافع خاک و در برابر فرسایش و دیوار دفاعی روستا در برابر حمله ماسه ها هستند. همچنین روشن کردن آتش در شب سر باعث جذب کردن جانوران ریز و خزنده ها از زیر ماسه ها برای گرم شدن می شود. به هیچ وجه بدون کفش در شب راه نروید.
- آب کافی، همراه داشته باشید.
- جایگاه سوخت رسانی در دو کیلومتری روستا قرار دارد، اما گاهی به دلیل وجود فاصله زیاد تا مراکز استان و شهرهای بزرگ سوخت کافی ندارند، حتما از داشتن سوخت کافی اطمینان حاصل کنید.
- روستا از خدمات اورژانسی و امدادی، درمانی، پلیس، تلفن ثابت و همراه و … برخوردار است.
- به مردم محلی و آداب و رسوم آنها احترام بگذارید شاید رفتار ما نیز برای آنها خنده آور باشد.
- از لحظه لحظه سفر خود لذت ببرید.